Işık Kirliliği ve Doğa
Kötü aydınlatmadan zarar görenler yalnız devlet bütçesi ya da gece gökyüzünün karanlığı değildir. Doğal ışığın, gece-gündüz farklılığının birçok hayvan ve bitkinin yaşam çevrimlerinin önemli bir parçası olduğu iyi bilinmektedir. Uzmanlara göre ışık bütün canlılar için “çekici” dir. Yapılan araştırmalar ve gözlemler, çevredeki yapay aydınlatma, yani ışık kirliliği artıkça bu yaşam çevrimlerinin de olumsuz etkilendiğini göstermektedir. Bunun en iyi bilinen örneği kumsallarda yavrulayan deniz kaplumbağalarıdır. Kablumbağa yavruları deniz ile kara arasındaki aydınlanma farkını, denizden yansıyan ışığı kullanarak denize ulaşırlar; karadaki yapay aydınlanma fazla ise deniz yerine karaya yönelen yavrular yırtıcı hayvanlar tarafından telef edilmektedir. Tropikal bölgelerdeki bazı mercan türleri, üzerlerine düşen aşırı ışık yüzünden kendilerine renklerini veren mikroskopik bitkileri reddediyor, beyazlaşıyor ve strese girebiliyor.
Yıldızlardan ve Ay’dan yararlanan göçmen kuşlar yollarını şaşırmakta ve birçoğu ışıklı gökdelenlerin, ışıldakların etrafında dolanıp yorgunluktan ölmektedir. Uzun süren yapay günler ve kısa süren yapay geceler çok sayıda kuşta üreme döneminin erken başlamasına neden oluyor. Örneğim Bewick kuğusu toplumu erken yağlanıp Sibirya’ya yumurtlama koşulları oluşmadan dönüyorlar. Uzayan bir gün, daha uzun süre beslenme anlamına geldiği için, bundan biyolojik davranış olan göç zamanları ve yumurtlama dönemleri etkilenmektedir. Gece beslenen memeliler- çöl kemirgenleri, porsuklar, keseli sıçanlar - yapay “dolunay” tehlikesi altındalar. Karatavuklar, bülbüller gibi kimi kuşlar doğal olmayan saatlerde ötüyorlar! Kelebeklerin üreme çevrimleri , yarasaların beslenme şekilleri, bitkilerin fotosentez çevrimi etkilenmektedir. Fethiye Kelebekler Vadisi gibi doğal yaşam (www.wwf.org.tr) alanları üzerinde zaman zaman gündeme gelen turizm baskısı başarı kazanırsa ne olacağı belli değil mi?
 |
TARÇIN - Caretta caretta "Mersin Bozyazı’da Tarçın 120 yumurta bıraktı. (yavrulama dönemi 44-60 gün). Bu olay civarda oturanlar arasında duyulmuş ve yuva herkes tarafından koruma altına alınmıştı.. 46 gün sonra yavruların birer ikişer yuvalarından çıktığını ancak deniz yerine yakındaki barın ışıklarına yöneldiklerini gördük". (Ali Cemal Gücü, National Geographic, Kasım 2002) |
Organizmaların fizyolojik ve biyokimyasal işlevlerindeki 24 saatlik biyolojik saat, dönem içinde tekrarlanan dalgalamaları yaratan çevrenin ışık koşulları ile uyumlu olan moleküler saattir. Işık kirliliğinin bu “doğanın en eski saati”ne etkisi üzerine yoğun araştırmalar vardır. DNA onarım mekanizmaları üzerinde çalışan ünlü bilim insanımız Prof. Dr. Aziz Sancar’a göre, kemoterapi ilaçlarının hastanın biyolojik saattine göre uygulanması durumunda ilaçlar daha etkili olabiliyor. Verlyn Klinkenborg’un dediği gibi (National Geographic, Kasım 2008), “Biyolojik sağlığımız, içsel saatimizin çalışması için ışık kadar karanlığa da gereksinimimiz var.”