Kadir Ölçeği Nedir?
Gece gökyüzünün parlaklığı açısaniye kare başına kadir(kadir/açısaniye2) olarak verilir. Kadir ölçeği bir logaritmik sayı ölçeği, yani büyük sayıları temsil eden küçük sayılar ölçeğidir. İki yıldızın görünen ışık şiddetlerinin (gelen foton sayılarının) oranı (100)1/5 ise bunların kadirleri arasındaki fark 1 kadir olarak tanımlanır. Bu demektir ki, eğer iki yıldızın görünen parlaklıkları arasındaki fark 5 kadir ise ışık şiddetleri oranı 100 dür. O halde ölçülen gök parlaklığında 5 kadirlik değişim ışık kirlenmesinde 100 kat değişim demektir. Kadir sınıfı, tarihten gelen nedenlerle, parlaklık azaldıkça kadir değeri cebirsel olarak artacak şekilde tanımlanmıştır. Gökyüzünde çıplak gözle görülebilen en parlak yıldızın (Akyıldız- Sirius) parlaklığı – 1.5 kadirdir; normal bir gözün, karanlık bir yerde (aletsiz) görebileceği en sönük yıldızın parlaklığı 6 kadir kadardır.
Dış aydınlatma lambalarından ve Yer yüzeyinden yayılan ışığın önemli bir kesri atmosfer içindeki moleküller ve tozlar tarafından atmosfer içine saçılır, gece gökyüzü kendi doğal fon parlaklığından daha parlak olur. En karanlık yerlerde sınır parlaklığını hava ışıması ve zodyak ışığı gibi doğal koşullardaki değişimler belirler. Aşağıda, ışık kirliliğinin neden olduğu gök parlaklığında (birinci sütun), çıplak gözle görülebilir en sönük yıldız parlaklığı (ikinci sütun, yaklaşık değerler) ve gökyüzünün nasıl görüldüğü belirtilmiştir.
Literatürde en karanlık gökyüzünün parlaklığı 21.8 kadir/açısaniye2 olarak verilmektedir. Bu nedenle çıplak gözle görülebilir en sönük yıldız parlaklığı ( kişiden kişiye değişen bir sayı) karşısına gök parlaklığı verilmemiştir. Tike projesi kapsamında bundan daha karanlık yer bulmamız ilginç olur!
Kullanılan terimler:
Hava ışıması (airglow): Yer atmosferinin kendi ışımasından kaynaklanan parlaklık. Geceye mavi rengi veren Güneş ışığının saçılması ve yıldız ışığı olmasa bile gece hiçbir zaman tam karanlık olmaz.
Şehir ışıması: şehir ışıklarının atmosferde saçılması ile oluşan parlaklık
Zodyak ışığı: Tutulum (Yer yörüngesi- burçlar kuşağı) boyunca yayılmış olan uzay tozları tarafından saçılan Güneş ışığı. Ay ışığında ya da ışık kirliliği altında görülemez. Güneş’e olan uzaklıkla değişir fakat gecenin çok karanlık olduğu yerlerde tüm tutulum boyunca görülebilir.
Çıplak gözle görülebilen en sönük yıldız kadiri ve gökyüzü
|
Görsel kadir/açısaniye2 |
Başucunda çıplak gözün görebildiği en sönük yıldız parlaklığı (kadir) |
Gökyüzünde görülebilen özellikler |
|
18.6 - 19.3 |
4.5 - 5.0 |
Büyük şehirlerin kenar mahallelerindeki koşullar. Samanyolu ve Zodyak ışığı gözükmez. Yıldız sayısı azdır. |
|
19.4 - 20.0 |
5.1 - 5.5 |
Samanyolu başucunda belirgindir. Yıldızlar parlaktır, ufukta şehirlerin doğrultusunda renksizdirler. Zodyak ışığı gözükmez. |
|
20.1 - 20.7 |
5.6 - 6.0 |
Samanyolu güzeldir fakat fakat ayrıntı yoktur. Andromeda Gökadası seçilebilir. Bulutlar başucu gökyüzünde parlak olur. Zodyak ışığı hala farkedilmez. |
|
21.0 - 21.7 |
6.1 - 6.3 |
Samanyolu başucunda görkemlidir, biraz ayrıntı seçilir fakat ufka yakın görülemez. Uzak yerleşim yerleri nedeniyle gökyüzü ufuk boyunca hala parlak (puslu). Bulutlar başucu doğrultusunda grimsi, şehir ışımaları doğrultularında parlak olur. |
|
> 21.8 |
6.4 - 6.5 |
Göyüzü ufka kadar yıldızlarla dolu. Pussuz gecede Samanyolu ufka kadar güzükebilir. Yıldızlar “büyük ve yakın” gibidir. Zodyak ışığı belli belirsiz. Bulutlar gökyüzünde siyah karartılar olarak görülür. Ufukta şehir ışımaları hala görülebilir. |
|
|
6.6 - 7.0 |
Samanyolu oldukça ayrıntılı gözükür. Zodyak ışığı belirgin.. Sönük yıldızların çokluğu nedeniyle takım yıldızları belirsizleşir! Hareketli bulutlar yıldızlı gökyüzünde karanlık örtü olarak seçilir. Ufukta birkaç yerleşim yeri etkisi hala görülebilir. |
|
|
7.1 + |
En iyisi! Samanyolu ufka kadar çok ayrıntılı gözükür ve ışığı ile yolunuzu seçebilirsiniz. Zodyak ışığı tüm tutulum çemberini çevreler. Ufuk boyunca yapay ışık kaynağı gözükmez. Bir çok meteor gözükebilir. |