Dış Aydınlatma Lambaları
Aydınlatmada kullanılan lambalar elektrik enerjisi harcadığına göre, elektrik gücünü ışık gücüne çevirmede en verimli lamba tercih edilmelidir. Mevcut en verimli kaynak düşük basınçlı sodyum lambasıdır. Bunun saldığı ışık kendine özgü sarımsı renktedir. Böyle lambalar kullanıldığı zaman uzaydan gelen ışığın %99’u hala görülebilir. Rastlantı olarak bu sarımsı ışık gözün en duyarlı olduğu ışıktır, görmemizde en etkili olanıdır.
O halde enerji tasarrufunun önemli, renk ayrımının önemsiz olduğu her yerde sodyum lambaları, özellikle düşük basınçlı sondyum lambaları kullanılmalıdır. Örneğin, yollar, caddeler, park yerleri, güvenlik nedeniyle ışıklandırılması gereken yerler, renk farkının kritik olmadığı yerler gibi. Civa ve akkor lambaları verimli ışıklandırma kaynakları değildirler, ancak düşük vat’lı uygulamalarda -örneğin evlerin önünü aydınlatmada- iyi perdelenmek koşuluyla- kullanılabilir. Düşük basınçlı sodyum lambası vat başına en az 3 kat daha fazla ışık ürettiğine göre, bu yolla %30’un üstünde enerji tasarrufu mümkündür.
Lambaların Verimliliği
Bir lambadan aldığımız ışık miktarı lümen ile, lambanın harcadığı elektrik ise vat ile ölçülür. Böylece bir lambanın verimi, vat başına ne kadar lümen ürettiği ile ölçülebilir. Çeşitli lambalar için ortalama değerler şöyledir:
|
Lamba çeşidi |
Vat başına lümen
|
Ekonomik ömrü (saat) |
|
Akkor |
6-15 |
750-1000 |
|
Civa buharı |
19-63 |
12000-24000 |
|
Metal tuzu |
68-100 |
3500-20000 |
|
Yüksek basınçlı sodyum |
66-140 |
14000-55000 |
|
Düşük basınçlı sodyum |
100-198 |
16000 |
Açıkça en verimlisi düşük basınçlı sodyum lambalarıdır. Bunlar aynı zamanda, gök cisimlerinden gelen ışığın renklerini en az engelliyen lambalardır. Yüksek basınçlı sodyum lambası daha uzun ömürlü olmasına karşın işletimi daha pahalıdır. Ek bilgi (Işık Kirliliği ve Enerji Tasarrufu, pdf)
Uluslararası Karanlık Gökyüzü Birliği’nin Etkili Dış Aydınlatma için Tavsiyeleri
Gökbilimlerinde ve uzayla ilgili diğer araştırmalarda gece gökyüzünün karanlık olması bir zorunluluktur. Yapay ışıklandırma, ister doğrudan ister yansıma ile olsun, gece gökyüzü arkaalanını (fonunu) parlatmak eğilimindedir. Bu yapay parlaklık, hem amatör gökbilimciler açısından, hem de genel halk açısından gök yüzünün görünümünü aşırı bozar. Çok sayıda insan, diğer ilginç gök cisimleri bir yana, Samanyolunu bile görmemiştir.
Gece dış aydınlatmada kullanılacak lambalar bu bakımdan çok önemlidir. En tercih edileni düşük basınçlı sodyum lambalarıdır. Uluslararası Karanlık Gökyüzü Birliği’nin (IDA) tavsiyeleri şöyledir:
Düşük basınçlı sodyum
Yollar, yürüyüş alanları, park yerleri. Güvenlik nedeniyle ışıklandırılması gereken yerler. Meskün yerlerde güvenlik ışıklandırması. Renk farkının kritik olmadığı yerler.
Yüksek basınçlı sodyum
Spor alanları, renk ayırımının kritik olmadığı güvenlik bölgeleri
Metal tuzları
Renk ayırımının kritik olduğu gösteri ışıklandırması, renk ayırımının kritik olduğu spor alanlarının ışıklandırılması
Civa buharı
Verimli bir ışıklandırma kaynağı değildir; iyi örtülmüş eski lambalar yerinde kalabilir
Akkor lambalar
Verimli değil. Düşük vat’lı uygulamalarda (örneğin evlerin girişlerinin aydınlatılmasında) iyi örtülmelidir.
Not: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 9 Kasım 2012’de, sokak aydınlatmasının LED teknolojine dönüştürüleceği konusunda bir açıklama yaptı. Lamba rengi (yaydığı ışığın dalgaboyu) doğru seçilmezse, beyaz LED lambalarının doğal yaşam için zararlı olabileceği yönünde çok sayıda araştırma vardır. Bu konuda bu sitede yakında bilgi verilecektir.