Işık Kirliliği ve Astronomi

  • Yazdır

Uzaydan uydularla alınan gece görüntüleri, dış aydınlatma lambalarından çıkan ışığın önemli bir kesrinin uzaya gittiğini kanıtlamaktadır. Bir önemli kesri de Yer atmosferi içindeki moleküller ve tozlar tarafından atmosfer içine saçılır, gece gökyüzünün doğal fon parlaklığından daha parlak olmasına neden olur. Bu ışık kirliliğinin kaynağı kısmen aydınlatılmış Yer yüzeyindeki nesnelerden yansıyan ışık olmasına karşın, esas kaynak kötü tasarlanmış ve kurallara uymayan armatürlerdir.

Bu yapay gök parlaklığı, vatandaşların gökyüzünü seyretmelerini, amatör gökbilimcilerin özel araçlarıyla gök cisimlerini izlemelerini engellemektedir; fakat profesyonel gökbilimine etkisi bir başka olmaktadır. İçinde yaşadığımız Evrenin kökenini, yaşını ve yapısını anlamak; Evrenin derinliklerine, yani ışığının bize ulaşması milyarlarca yıl alan galaksilere bakmayı gerektirir. Güneş sistemimizin yaşının 2-3 katı kadar zamandır yolda olan ışığın tam bize ulaşacakken şehir ışıklarında kaybolması ne yazık! Gözlemevleri- şehirlerden yüzlerce km uzakta olsa bile- bu sorunla karşı karşıyadır. Yani, ışık kirliliği insanlığı, parçası olduğu evrenden giderek daha çok soyutlamaktadır

Aralık 2001 de P. Cinzano ve arkadaşları (İtalya), DMSP uydu gözlemlerinden, “gece gökyüzü yapay parlaklığı”nı veren önemli bir dünya atlası (http://www.lightpollution.it/worldatlas/pages/fig6.htm) yayınladı. Atlasda verilen sayısal değerlere göre, Türkiye’de nüfusun % 79’u yapay gök parlaklığı doğal gece gökyüzü Gk olan yerde yaşamaktadır. Bu nüfus oranları, örneğin Italya için %100, %95, %78 ve %35 dir.

 

Türkiye’de (1997 yılı için) yerden gökyüzü ve uzaydan Türkiye:

 

Bu görüntülerde solda yapay gök parlaklığı, sağda uzaya kaçan ışık haritası görülüyor; her ikisinde etki maviden kırmızıya doğru artmaktadır.Türkiye’de nüfusun %70’i aysız bir gecede, Ay’ın ilkdördün evresinde oluşan parlaklıktan daha parlak gece gökyüzü altında yaşamaktadır. Nüfusun %25’i Samanyolu’nu hiç görememektedir.

(altta).

Yer yüzeyinden bakınca Avrupa’da 1998 deki gökyüzü parlaklığı ve 2025 de beklenen durum

 

Işık kirliliğinin Gökbilimine etkisinin kimi çarpıcı görüntüleri:

İstanbul Üniversitesi Gözlemevi’nden Kuğu Takımyıldızı! (28.05.2009 Korhan Yelkenci). Karanlık yerde rahatça görülebilen Deneb’i orta solda görebiliyor musunuz?
Environmental Health Perspectives Volume 117, Number 1, January 2009, Ron Chepesiuk. Işık kirliliğinin yıldızlı gökyüzüne etkisi: Sağdaki fotoğraf 14 Ağustos 2003 de Goodwood, Ontario’da (Kanada) bölge için düzenlenen ışıkları söndürme etkinliği sırasında çekilmiş. Evin içindeki ışıklar mum ve el feneri lambalarından.

Bey Dağları, Bakırlıtepe’de TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi’nden (TUG) batı ve doğu doğrultusunda gök yüzü, ufka kadar yıldız var. Sağda TUG’dan Antalya’nın etkisi (parlak çizgiler uzun poz nedeniyle yıldız izleri).

Görkemli Samanyolu ancak karanlık yerlerden seyredilebilir: Jupiter, Samanyolu ve Toroslar (Tunç Tezel) Ufukta şehir ışıklarının etkisi görülüyor.